Zenuwstelsel blog 2: Over het vermogen van het lichaam om opnieuw te leren, zelfs na langdurige ziekte
Wanneer je al langere tijd te maken hebt met de ziekte ME/cvs of chronische uitputting, kan het voelen alsof je lichaam volledig is vastgelopen. Het starten van de dag, een taakje uitvoeren of zelfs iets leuks doen: alles lijkt een te grote opgave. Soms voelt het zelfs alsof je lichaam gewoon niet meer weet hoe het moet functioneren.
En dat idee is niet zo gek als het klinkt.
Hoe raakt het lichaam gewend aan overleven?
Laat één ding duidelijk zijn: dit gaat niet over aanstellen of jezelf iets aanpraten. Wat hier bedoeld wordt, is dat je zenuwstelsel, brein en lichaam gewend zijn geraakt aan bepaalde patronen van overleven. Het lichaam heeft als het ware geleerd dat niets doen, vermijden en terugtrekken veiliger is dan actief leven.
Je systeem doet dat niet expres, het is een beschermingsmechanisme. Maar daardoor kan je lichaam uiteindelijk blijven hangen in een toestand waarin je geen toegang meer lijkt te hebben tot herstel of veerkracht.
Bij ME/cvs is rust geen keuze – het is noodzaak
Een belangrijk kenmerk van ME/cvs dat het onderscheidt van andere vormen van uitputting of burn-out, is het verschijnsel PEM: Post-Exertionele Malaise.
Dat betekent dat je klachten verergeren na zelfs minimale inspanning, vaak pas uren tot zelfs dagen later. En dat is niet zomaar vermoeidheid, maar een uitputtende, allesomvattende crash.
Daarom is bij ME/cvs ‘niets doen’ vaak géén patroon dat je jezelf hebt aangeleerd, maar een patroon dat je lichaam je heeft opgelegd – als bescherming tegen verergering.
Veel mensen met ME/cvs willen wel in beweging komen, maar hun systeem kan het niet aan en leert op die manier noodgedwongen om activiteit te vermijden. Dat is dus een volledig begrijpelijke, en in zekere zin ook slimme aanpassing van het lichaam.
En toch: ook dat kan weer veranderen
De hoopvolle kant van dit verhaal is dat hetzelfde brein dat deze patronen heeft ‘geleerd’, ook kan leren om nieuwe wegen te volgen. Dit noemen we neuroplasticiteit.
Met herhaling, veiligheid en juiste begeleiding kunnen er weer nieuwe paden ontstaan in het zenuwstelsel. Paden die gericht zijn op herstel, verbinding en rust.
Dat betekent niet dat je jezelf moet pushen. Integendeel: het gaat erom dat je leert hoe je binnen je grenzen nieuwe ervaringen kunt opbouwen, zonder PEM uit te lokken. Zodat je zenuwstelsel langzaam weer leert: er is ook leven buiten overleven.
Therapiebenaderingen vanuit neuroplasticiteit
Verschillende therapieën maken gebruik van het principe van neuroplasticiteit: het vermogen van het brein en zenuwstelsel om zich aan te passen op basis van nieuwe ervaringen. Denk bijvoorbeeld aan DNRS, het Gupta Program, Somatic Experiencing en trauma-sensitieve beweging. Deze methodes hebben één ding gemeen: ze richten zich niet op denken of willen, maar op het opnieuw ervaren van veiligheid in het lichaam. Alleen in een staat van relatieve veiligheid kan herstel zich echt ontvouwen.
NeuroPhysics Therapy onderscheidt zich hierin doordat het lichaam leert zich veilig te voelen tijdens beweging.
Waar andere methodes vaak rust gebruiken om veiligheid op te bouwen, leert NPT het zenuwstelsel om ook tijdens fysieke activiteit in een staat van rust en vertrouwen te blijven. Voor mensen met ME/cvs – bij wie beweging vaak leidt tot verergering van klachten – is dat een essentieel verschil. Door het lichaam in een gecontroleerde en bewuste setting te laten ervaren dat bewegen veilig kan zijn, ontstaat ruimte voor herstel via neuroplasticiteit.
Neuroplasticiteit – simpel gezegd, het vermogen van het zenuwstelsel om te veranderen en zich opnieuw te organiseren – vormt de wetenschappelijke basis van deze benaderingen. Er is toenemend bewijs dat het hertrainen van het zenuwstelsel bijdraagt aan herstel bij chronische aandoeningen zoals ME/cvs.
🎥 Wil je in beeld zien hoe neuroplasticiteit werkt?
Deze animatie laat op een toegankelijke en krachtige manier zien hoe je brein verandert door ervaring:
ME/cvs: een complexe multisysteemziekte
Hoewel in deze blog de nadruk ligt op het zenuwstelsel en neuroplasticiteit, is het belangrijk om te benoemen dat ME/cvs een complexe aandoening is die meerdere systemen in het lichaam raakt. Het gaat om een verstoring van het geheel – niet alleen het zenuwstelsel, maar ook het immuunsysteem, de energiehuishouding, spijsvertering, hormoonbalans en meer. In mijn eerste blog van deze reeks over het zenuwstelsel lees je daar meer over.
Samengevat
Soms houdt je lichaam je als het ware ‘ziek’ om je te beschermen. Niet omdat het tegen je werkt, maar omdat het probeert schade te voorkomen. Bij ME/cvs is dat vaak een noodzaak, door PEM. Maar op de lange termijn kun je – met mildheid, timing en veiligheid – ook beginnen met kleine verschuivingen. Niet om te forceren, maar om je systeem voorzichtig uit te nodigen richting herstel.
In mijn volgende blog lees je waarom er niet één methode is die werkt, maar wél een soort mozaïek van onderdelen die elkaar kunnen versterken.
🌀 Sidenote
Deze blogs zijn geïnspireerd op wat ik zelf geleerd heb tijdens mijn herstel van ME/cvs, en samengesteld met hulp van ChatGPT om de informatie helder en toegankelijk te maken.
Hoewel ik schrijf vanuit deze ervaring, denk ik dat veel van wat ik beschrijf ook herkenbaar is voor mensen met langdurige stress, burn-out of post-virale klachten zoals long COVID.
De blogs zijn geen medisch advies, maar bedoeld als steun, herkenning en een aanmoediging om op je eigen tempo kleine stappen te zetten richting herstel.
💛 Ondersteunen?
Wil je mij helpen mijn hersteltraject voort te zetten?
Je kunt een kleine donatie doen via deze link:
👉 https://www.gofundme.com/f/send-sas-down-under-for-an-independent-life
Dank je wel voor je steun.